„Cukrzyca typu 1 u dziecka, a edukacja”

opracowała: Agnieszka Dygas

rok szkolny 2018/2019

         Jestem nauczycielem z dwudziestojednoletnim stażem pracy i matką chorej od 7 lat na cukrzycę nastolatki. Jej choroba diametralnie zmieniła nasze życie właściwie w każdej dziedzinie. Również w kwestii nauki w szkole. I córka i ja jako nauczyciel musiałyśmy poznać i zastosować w praktyce kilka zasad bezpiecznego funkcjonowania z cukrzycą w szkole. Oto garść informacji (myślę, że przydatnych dla każdego nauczyciela i rodzica) niezbędnych w edukacji „dziecka cukrzycowego”.

Zacznijmy od lekcji wychowania fizycznego. Dzieci i nastolatki z cukrzycą mogą i powinny brać udział w lekcjach wychowania fizycznego i to w takim samym wymiarze, jak zdrowi rówieśnicy. Aktywność fizyczna ma zbawienny wpływ na prawidłowy poziom cukru we krwi. Dla cukrzyków bardzo istotny jest dobór ćwiczeń i dyscyplin sportowych. Wskazane są dyscypliny dynamiczne – tlenowe: gimnastyka, lekkoatletyka, siatkówka, koszykówka, pływanie – ale pod szczególną kontrolą, tenis stołowy, badminton, aerobik, jazda na rowerze. Przeciwskazane  są wysiłki beztlenowe: niektóre ćwiczenia na siłowni, karate, zapasy, podnoszenia ciężarów. Uczeń nie może ćwiczyć tylko wtedy, jeżeli cukrzyca nie jest dostatecznie wyrównana – gdy, poziom cukru we krwi przekracza 250 mg% lub jest niższy bądź równy 70 mg%. Oznacza to, że uczeń/uczennica musi mierzyć poziom cukru przed zajęciami w-f, a nauczyciel musi o wynikach pomiaru wiedzieć oraz rozumieć, jak postępować przy różnych poziomach glikemii. Współpraca nauczyciel – uczeń z cukrzycą musi być ścisła, pełna zrozumienia i wzajemnej wyrozumiałości. Nauczyciel musi rozumieć, że dziecko może przerwać ćwiczenia, żeby zjeść kanapkę (batonik) lub wypić soczek. Musi być cały czas czujny i obserwować dziecko – znać objawy niedocukrzenia (hipoglikemii):

- zmęczenie, 

- senność,                         

- niepokój,

- dezorientacja,                         

- nagły głód,                       

- kołatanie serca,

- zawroty, bóle głowy,              

- podwójne widzenie,          

- rozdrażnienie, a czasem zachowanie agresywne,       

- gorszy kontakt z daną osobą,

- spocona, blada skóra.

Praca z dzieckiem cukrzykiem, szczególnie w klasach młodszych jest trudna, odpowiedzialna i stanowi dodatkowe obciążenie dla nauczyciela w-f.

Jej wartości są jednak niezaprzeczalne. Nauczyciel bezpośrednio uczestniczy w leczeniu choroby. Buduje kondycję fizyczną i psychiczną dziecka. Realizuje elementy programu wychowania prozdrowotnego. Podstawowa wiedza, jawność problemu i właściwe relacje – uczeń chory, rodzice, zespół klasowy – nauczyciel, mogą zminimalizować obawy i przyczynić się do wzmocnienia autorytetu nauczyciela wychowanie fizycznego.

         Inne lekcje w szkole.

         Ważne jest, by rodzice nie traktowali cukrzycy jako taryfy ulgowej dla swojego dziecka,      a tak się niekiedy zdarza (ostrzegana byłam o takich sytuacjach już na początku choroby córki przez lekarzy z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie). W szkole zawsze można poprawić sprawdzian, niezależnie od tego, czy niezaliczenie poprzedniego wynikało z nieprawidłowej glikemii, czy nie. Ale w późniejszym życiu już takie zasady nie działają, dlatego nie warto dziecka do tego przyzwyczajać. Poza tym im bardziej fair będą  w szkole diabetycy, tym łatwiej będzie kolejnym pokoleniom uczniów z cukrzycą, bo nie będą traktowani przez dyrektorów szkół i nauczycieli jak „problem”. Aby pobyt dziecka z cukrzycą w szkole był bezkonfliktowy, konieczne jest dobre porozumienie stron (rodzina – szkoła) oraz wzajemny szacunek. Szkoła robi ukłon (poprzez akceptację pewnych przywilejów związanych z chorobą) w kierunku edukacji diabetyka, a ten nie powinien tego wykorzystywać. A często zdarza się to starszym uczniom, którzy pod pretekstem cukrzycy wychodzą z lekcji, np. by uniknąć sprawdzianów. Niejednokrotnie też wcale nie przychodzą do szkoły – manipulują rodzicami powołując się na złe samopoczucie wynikające z cukrzycy (bóle brzucha, osłabienie itp.).

Podobnie możliwość jedzenia w czasie lekcji nie powinna być wykorzystywana do tego, by w czasie zajęć konsumować drugie śniadanie, rozpraszając tym samym kolegów i utrudniając nauczycielowi prowadzenie lekcji. Uczeń powinien jadać regularne posiłki w czasie przerw, a na lekcjach tylko wtedy, gdy ma niedocukrzenie.

Pewne przywileje, jakie posiadają uczniowie z cukrzycą wynikają z zasad leczenia cukrzycy i mają zapewnić dziecku bezpieczny pobyt w szkole oraz umożliwić optymalne leczenie. Do najważniejszych praw ucznia z cukrzycą zalicza się:

• możliwość pomiaru poziomu cukru we krwi w czasie lekcji;
• możliwość jedzenia i picia w czasie lekcji (w sytuacji niedocukrzenia);
• możliwość korzystania z telefonu komórkowego, by móc konsultować się z rodzicem        w kwestii dawek insuliny, jedzenia, nieprawidłowych glikemii, gorszego samopoczucia itp.;
• możliwość powtórnego pisania sprawdzianu jeśli pierwszy sprawdzian dziecko pisało z wysokim poziomem cukru we krwi i nie uzyskało satysfakcjonującego rezultatu.

Bardzo ważne jest, żeby nauczyciel uczący szanował te przywileje, nie lekceważył ich albo co najgorsze nie pozwalał na ich stosowanie.

Wahania poziomu cukru we krwi (szczególnie gwałtowne spadki cukru) często wywołują u dziecka (nastolatka) podczas lekcji rozkojarzenie (niemożność skupienia uwagi), drżenie rąk, potliwość rąk (w wyniku czego długopis wypada  albo pismo jest mało czytelne), rozmycie obrazu (dziecko słabo widzi). Te czynniki utrudniają znacząco efektywność pracy dziecka na lekcjach (na kartkówkach lub sprawdzianach).

Dlatego tak ważne jest zrozumienie i wyrozumiałość obu stron (nauczyciela i ucznia) we wzajemnych kontaktach w szkole podczas lekcji. Jeżeli wszyscy będą rzetelnie realizować swoje obowiązki i przywileje to nauka w szkole może przebiegać bezproblemowo;  dziecko z cukrzycą będzie w stanie osiągać maksymalne wyniki w nauce w niczym nie ustępując dziecku zdrowemu, a nauczyciel nie odczuje większych trudności w uczeniu diabetyków.